هوش مصنوعیتوجه قابل‌توجهی را در قرن بیست و یکم به خود جلب کرده و بخش‌های مختلف جامعه را تحت تأثیر قرار داده است. این فناوری به سرعت تکامل‌یافته و منجر به ایجاد چندین نوع هوش مصنوعی شده است که هر نوع آن ویژگی‌ها و کاربردهای متمایزی را ارائه می‌دهد. در این مطلب از مکتوب، انواع هوش مصنوعی، ویژگی‌های و کاربردهای هرکدام را بررسی خواهیم کرد.

هوش مصنوعی چیست؟

هوش مصنوعی به انگلیسی Artificial Intelligence که اغلب به‌اختصار AI نامیده می‌شود، شاخه‌ای از علوم کامپیوتر است که بر ایجاد ماشین‌هایی تمرکز دارد که هوش انسانی را تقلید می‌کنند. هوش مصنوعی به زبان ساده نوعی فناوری است که می‌تواند از تجربه خود بیاموزد، با ورودی‌های جدید سازگار شود و وظایفی شبیه انسان را انجام دهد.

این ویژگی‌های گفته‌شده فقط در مورد روبات‌ها نیست و هوش مصنوعی می‌تواند هر چیزی از الگوریتم‌های جستجوی گوگل گرفته تا ماشین‌های مستقل را نیز در بربگیرد.

معرفی انواع هوش مصنوعی

هوش مصنوعی به‌طور کلی به سه نوع تقسیم می‌شود:

• هوش مصنوعی محدود یا ضعیف (Narrow AI)
• هوش مصنوعی عمومی یا قوی (General artificial intelligence)
• هوش مصنوعی فوق هوشمند (Superintelligent AI)

هرکدام از انواع مدل های هوش مصنوعی نشان دهنده سطح متفاوتی از هوش ماشین هستند که در ادامه بیشتر با آن‌ها آشنا خواهیم شد.

هوش مصنوعی محدود

هوش مصنوعی محدود، همچنین به عنوان هوش مصنوعی ضعیف شناخته می‌شود، برای انجام یک کار خاص، مانند تشخیص صدا، طراحی شده است. این نوع هوش مصنوعی تنها نوعی از AI محسوب می‌شود که بشریت تاکنون به آن دست یافته است. به عنوان مثال می‌توان به جستجوی گوگل، سیری، الکسا و خودروهای خودران اشاره کرد. این سیستم‌ها فقط می‌توانند یاد بگیرند یا آموزش دهند که چگونه وظایف خاصی را انجام دهند. به عنوان یکی از انواع AI امروزی هوش مصنوعی محدود ویژگی‌های قابل‌توجهی دارد که در ادامه با این ویژگی‌ها آشنا خواهیم شد.

ویژگی‌های Narrow AI چیست؟

هوش مصنوعی محدود با وجود نامش، به‌هیچ‌وجه «ضعیف» به معنای متعارف نیست. این صرفاً به این معناست که این سیستم‌ها برای انجام وظایف خاص طراحی شده‌اند و قادر به درک یا یادگیری چیزی فراتر از برنامه‌نویسی خود نیستند. در اینجا برخی از ویژگی‌های تعریف کننده Narrow AI آورده شده است.

وظایف خاص

هوش مصنوعی محدود به عنوان یکی از انواع هوش مصنوعی رایج برای انجام یک کار خاص مانند تشخیص صدا، تشخیص تصویر یا ترجمه زبان طراحی شده است. به عنوان مثال، یک هوش مصنوعی که آهنگ‌هایی را بر اساس عادت‌های گوش دادن شما توصیه می‌کند یا یک هوش مصنوعی که می‌تواند شطرنج را در سطح بالایی بازی کند نوعی از هوش مصنوعی ضعیف است.

درک محدود

برخلاف هوش مصنوعی قوی به عنوان یکی از رشته‌های هوش مصنوعی، نوع محدود آن از هوش یا درک کلی برخوردار نیست. این مفهوم یا زمینه اساسی را فراتر از وظیفه خاص خود درک نمی‌کند. به عنوان مثال، یک ربات چت می‌تواند به سؤالات بر اساس پاسخ‌های از پیش برنامه‌ریزی‌شده پاسخ دهد، اما واقعاً مکالمه واقعی را درک نمی‌کند.

یادگیری ماشینی

بسیاری از سیستم‌های AI محدود از الگوریتم‌های هوش مصنوعی و یادگیری ماشین برای بهبود عملکرد خود در طول زمان استفاده می‌کنند. آن‌ها می‌توانند از داده‌ها یا تجربیات قبلی، اما در محدوده وظایف خاص خود، بیاموزند.

وابستگی به ورودی انسانی

هوش مصنوعی ضعیف به ورودی و برنامه‌نویسی انسان برای عملکرد آن بستگی دارد. این نوع هوش مصنوعی قابلیت خود هدایت یا عملکرد خارج از پارامترهای از پیش تعریف شده خود را ندارد.

 فقدان خودآگاهی

سیستم‌های محدود هوش مصنوعی هوشیاری یا خودآگاهی ندارند. آن‌ها احساسات، باورها، خواسته‌ها، ترس یا توانایی تجربه تجربیات ذهنی ندارند. توجه به این نکته مهم است که اگرچه هوش مصنوعی محدود در مقایسه با انواع هوش مصنوعی قوی یا ابر هوشمند مفهومی در قابلیت‌هایش محدود بوده، اما همچنان بسیار تأثیرگذار است. بسیاری از ابزارها و فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی که روزانه با آن‌ها تعامل داریم، در دسته‌بندی هوش مصنوعی محدود قرار می‌گیرند و این سیستم‌ها صنایع و جنبه‌های زندگی روزمره را متحول کرده‌اند.

هوش مصنوعی عمومی

هوش مصنوعی عمومی (General artificial intelligence) که به عنوان هوش مصنوعی قوی نیز شناخته می‌شود، یکی از انواع هوش مصنوعی است که به سیستم‌هایی اطلاق می‌شود که توانایی انجام هر کار فکری را که یک انسان می‌تواند داشته باشد، دارد. آن‌ها می‌توانند دانش را از حوزه‌های مختلف درک کنند، یاد بگیرند، تطبیق دهند و اجرا کنند.

در حالی که هوش مصنوعی عمومی در حال حاضر یک مفهوم است، اما نشان دهنده یک هدف مهم برای محققان هوش مصنوعی خواهد بود. این نوع جبه از AI می‌تواند با انواع محیط‌ ها در هوش مصنوعی سازگار شود.

ویژگی‌های هوش مصنوعی عمومی

هوش مصنوعی عمومی به عنوان یکی از انواع هوش مصنوعی در طیف وسیعی از وظایف با هوش انسانی مطابقت دارد یا حتی از آن فراتر می‌رود ولی با این حال این نوع AI در حال حاضر تا حد زیادی فقط به عنوان یک مسئله تئوری باقی مانده است. مفهوم هوش مصنوعی عمومی ویژگی‌های مختلفی دارد که در ادامه این ویژگی‌ها بحث شده‌اند.

 کاربرد گسترده

برخلاف Narrow AI که برای کارهای خاص طراحی شده است، هوش مصنوعی عمومی را می‌توان برای هر کاری اعمال کرد. می‌تواند دانش را از حوزه‌های مختلف درک کند، بیاموزد، تطبیق دهد و اجرا کند.

درک و یادگیری

هوش مصنوعی عمومی فقط در مورد انجام وظایف نیست. این مسئله در مورد درک و یادگیری نیز صادق است. هوش مصنوعی قوی می‌تواند مسائل را درک کند، قضاوت کرده و از تجربه خود بیاموزد، دقیقاً مانند یک انسان.

استقلال

هوش مصنوعی عمومی به عنوان یکی از انواع هوش مصنوعی می‌تواند بدون دخالت انسان به‌طور مستقل عمل کند. این بدان معنی است که می‌تواند خود را بهبود بخشد، وظایف جدید را یاد گرفته و بر اساس درک و یادگیری خود تصمیم بگیرد.

هوشیاری و خودآگاهی

در حالی که بحث‌هایی در مورد این جنبه وجود دارد، برخی از طرفداران نظریه هوش مصنوعی قوی استدلال می‌کنند که چنین سیستمی می‌تواند دارای آگاهی و خودآگاهی باشد. با این حال تا کنون، هیچ سیستم هوش مصنوعی این قابلیت‌ها را نشان نداده است.

توانایی حل مسئله

سیستم‌های هوش مصنوعی عمومی توانایی حل مسائل پیچیده، از جمله مواردی را که به‌طور خاص برای حل آن‌ها برنامه‌ریزی نشده‌اند، خواهند داشت. این شامل توانایی درک و یادگیری از موقعیت‌های جدید و به کار بردن دانش آموخته شده در حوزه‌های مختلف است.

برابر با هوش انسانی

ویژگی کلیدی تعریف کننده هوش مصنوعی عمومی این است که باید به اندازه یک انسان در طیف وسیعی از وظایف توانمند باشد. این هوش مصنوعی باید بتواند هر وظیفه فکری را که انسان می‌تواند انجام دهد را به صورت مستقل تقلید کند.

مفهوم هوش مصنوعی عمومی در داستان‌های علمی تخیلی با روبات‌های هوشمند و مستقل که اغلب در کتاب‌ها و فیلم‌ها به تصویر کشیده می‌شوند، رایج شده است. با این حال، در واقعیت، دستیابی به هوش مصنوعی عمومی چالش‌های علمی و فنی قابل‌توجهی را به همراه دارد و بحث‌های مداومی بین محققان در مورد اینکه آیا و چه زمانی ممکن است قابل‌دستیابی باشد وجود دارد.

هوش مصنوعی فوق هوشمند

هوش مصنوعی فوق هوشمند (Superintelligent AI) به عنوان یکی از انواع هوش مصنوعی مفهومی است که در آن ماشین‌ها در کار با ارزش اقتصادی از انسان پیشی می‌گیرند. این نوع هوش مصنوعی که در حال حاضر تئوری و دور از واقعیت است، تقریباً در هر کاری از جمله خلاقیت علمی، مهارت‌های اجتماعی و بسیاری از مسائل دیگر از انسان‌ها بهتر عمل می‌کند.

ویژگی‌های Superintelligent AI چیست؟

Superintelligent AI به عنوان یکی از انواع هوش مصنوعی سطحی از هوش ماشینی بسیار فراتر از آنچه امروز می‌بینیم بوده و اوج آنچه که هوش مصنوعی می‌تواند به‌طور بالقوه به آن دست یابد در نظر گرفته می‌شود. در ادامه برخی از ویژگی‌های پیش بینی شده Superintelligent AI آورده شده است.

برتر از هوش انسانی

ویژگی بارز هوش مصنوعی فوق هوشمند این است که عملاً در هر زمینه‌ای، از جمله خلاقیت علمی، مهارت‌های اجتماعی و غیره بسیار فراتر از هوش انسانی است.

 توانایی حل مسئله

هوش مصنوعی فوق هوشمند می‌تواند مشکلات پیچیده‌ای را که انسان به دلیل محدودیت‌های شناختی نمی‌تواند حل کند را جواب دهد. این می‌تواند شامل همه‌چیز از درمان بیماری‌ها تا حل مسائل زیست محیطی، مسائل ریاضی و غیره باشد.

 یادگیری و سازگاری

هوش مصنوعی فوق هوشمند توانایی یادگیری و تطبیق با سرعتی خارق‌العاده را دارد که بسیار فراتر از توانایی‌های انسانی است. این می‌تواند الگوریتم‌های خود را بهبود بخشد و معماری خود را برای بهینه‌سازی هوش خود تغییر دهد.

خودمختاری

هوش مصنوعی فوق هوشمند مستقل از انسان عمل خواهد کرد و تصمیمات خود را می‌گیرد و اهداف خود را تعیین می‌کند. این هوش مصنوعی این قابلیت را دارد که خود هدایت شود و خارج از پارامترهای از پیش تعریف شده عمل کند.

 خلاقیت

این نوع هوش مصنوعی نه‌تنها قادر به یادگیری و حل مسئله است، بلکه می‌تواند سطوح بالایی از خلاقیت را نشان دهد و ایده‌ها و مفاهیمی را فراتر از ظرفیت انسان ایجاد کند.

تأثیر بر جامعه

در صورت تحقق Superintelligent AI به عنوان یکی از انواع هوش مصنوعی، این نوع AI تأثیرات عمیقی بر جامعه خواهد داشت. Superintelligent AI می‌تواند پیشرفت‌های قابل‌توجهی را به همراه داشته باشد و مشکلات پیچیده را حل کند، اما در صورت عدم مدیریت صحیح می‌تواند خطراتی را نیز به همراه داشته باشد.

تأکید بر این نکته مهم است که هوش مصنوعی فوق هوشمند در حال حاضر یک مفهوم نظری است و واقعیت ندارد. ایجاد یک هوش مصنوعی فوق هوشمند چالش‌های فنی بسیار زیادی را به همراه داشته و همچنین ملاحظات اخلاقی و ایمنی قابل‌توجهی وجود دارد که باید قبل از توسعه چنین سیستمی مورد توجه قرار گیرد.

کاربرد انواع AI

در ادامه کاربردهای انواع هوش مصنوعی مختلفی که در این مطلب بیان شدند را به ترتیبی که معرفی شدند ذکر خواهیم کرد.

کاربردهای Narrow AI

انواع کاربردهای هوش مصنوعی ضعیف را طیف گسترده‌ای از کاربردهای امروزی می‌توان یافت و رایج‌ترین هوش مصنوعی در زندگی روزمره ما است. از دستیاران مجازی شخصی مانند chatgpt، سیری و الکسا گرفته تا سیستم‌های توصیه‌ای مانند سیستم‌های نت‌فلیکس و آمازون، هوش مصنوعی محدود در همه‌جا وجود دارد.

در مراقبت‌های بهداشتی، Narrow AI برای تشخیص بیماری، کشف دارو و نظارت بر بیمار استفاده می‌شود. در امور مالی، برای کشف تقلب، پیش‌بینی سرمایه‌گذاری و خدمات مشتری استفاده می‌شود. در حمل‌ونقل هم خودروهای خودران یکی از هیجان‌انگیزترین کاربردهای Narrow AI هستند.

کاربردهای هوش مصنوعی عمومی

در حالی که هوش مصنوعی عمومی به عنوان یکی از انواع هوش مصنوعی هنوز به معنای عملی وجود ندارد، برنامه‌های کاربردی بالقوه آن می‌توانند تحول‌آفرین باشند. یک هوش مصنوعی عمومی استعداد فوق پیشرفته‌ای دارد می‌تواند هر کاری را که انسان می‌تواند انجام دهد، از جمله حل مسائل پیچیده در زمینه‌هایی مانند علم، مهندسی، هنر و علوم انسانی را انجام دهد. به‌طور بالقوه می‌تواند حوزه‌هایی مانند مراقبت‌های بهداشتی، آموزش و امنیت را متحول کند.

کاربردهای هوش مصنوعی فوق هوشمند

از آنجایی که هوش مصنوعی فوق هوشمند هنوز یک مفهوم نظری است، کاربردهای هوش مصنوعی قوی صرفاً حدس و گمان هستند. با این حال، اغلب تصور می‌شود که هوش مصنوعی فوق هوشمند مشکلات پیچیده جهانی را حل کند، نظریه‌های علمی پیشگامانه ایجاد کرده، فناوری‌های جدید ابداع خواهد کرد و اساساً همه جنبه‌های زندگی را بهبود می‌بخشد.

سخن پایانی

همان‌طور که دیدیم، انواع هوش مصنوعی دارای پتانسیل گسترده و کاربردهای متفاوتی هستند. در حالی که ما در حال حاضر فقط هوش مصنوعی محدود داریم اما چشم‌انداز هوش مصنوعی عمومی و فوق هوشمند هیجان‌انگیز است. همان‌طور که فناوری به پیشرفت خود ادامه می‌دهد، می‌توانیم انتظار داشته باشیم که هوش مصنوعی نقش مهمی را در زندگی روزمره ما ایفا کند. آینده هوش مصنوعی یک سفر هیجان‌انگیز، پر از امکانات و چالش‌های بی‌پایان است.